W oparciu o diagnozę osobowości jednostki i jej zachowania psycholog formułuje zasady postępowania profilaktycznego zmierzającego do optymalizacji działań osoby badanej, wyeliminowania zaburzeń w jej funkcjonowaniu. Do tego typu działań należą: poradnictwo, reedukacja zaburzeń w procesie czytania, pisania, mowy, organizowanie społeczności leczniczej, prowadzenie grup treningowych.
- Poradnictwo dotyczące problemów wychowawczych
Poradnictwo dotyczące problemów wychowawczych zmierza do zapewnienia dziecku warunków sprzyjających rozwojowi, do uchronienia go przed zadaniami przekraczającymi możliwości intelektualne i emocjonalne. W rozmowie z rodzicami psycholog ustala poziom wymagań i metody wychowawcze uwzględniające predyspozycje osobowościowe dziecka, takie jak poziom wrażliwości, system potrzeb i nawyków, poziom odporności na stres. Porady te są szczególnie istotne w wychowywaniu dzieci z różnymi postaciami zaburzeń rozwojowych.
Częstym problemem wychowawczym są niepowodzenia szkolne. Trafna diagnoza ich przyczyn pozwala na wybór właściwego postępowania. Gdy niepowodzenia szkolne są spowodowane globalnym obniżeniem możliwości intelektualnych , uczeń zostaje zakwalifikowany do szkoły specjalnej, która ze względu na zmniejszony zakres programu, specyficzne metody nauczania daje dziecku szansę na opanowanie podstawowych wiadomości, przygotowuje do zawodu. Gdy niepowodzenia szkolne są uwarunkowane dysharmoniami rozwojowymi (wybiórczymi obniżeniami takich sprawności, jak np. analiza, synteza wzrokowa, sprawność motoryczna), psycholog prowadzi z uczniem specjalne ćwiczenia usprawniające, udziela nauczycielom wskazówek co do sposobu przekazywania wiedzy i egzekwowania od ucznia wiadomości. Jeśli zaburzenia zachowania dziecka są uzależnione od warunków środowiskowych, podejmowana jest terapia rodzinna. Ma ona na celu poprawę funkcjonowania całej rodziny, zapewnienie każdemu z jej członków warunków do indywidualnego rozwoju, w oparciu o silną więź rodzinną.
- „Społeczność lecznicza”
Organizowanie na terenie oddziałów psychiatrycznych tzw. społeczności leczniczej zmierza do stworzenia atmosfery sprzyjającej leczeniu, w której chorzy czują się aktywnymi współgospodarzami oddziału, wypracowują normy i zasady współżycia, rozwiązują konflikty istniejące między nimi oraz między nimi i personelem. W oddziałach prowadzonych zgodnie z zasadami społeczności chorzy czują się nie tylko przedmiotem, ale i podmiotem oddziaływania, sprawują określone role społeczne nie tracąc kontaktu z realiami życia poza szpitalem, nie uzależniają się nadmiernie od szpitala jako instytucji.
- Grupy treningowe
Grupy treningowe są organizowane dla ludzi, którzy poszukują dróg własnego rozwoju, sposobu nawiązywania pełniejszych, bardziej satysfakcjonujących kontaktów z otoczeniem. Celem tych grup jest stworzenie warunków, w których uczestnicy mogliby poznać swe potrzeby, dowiedzieć się, jak są spostrzegani przez innych, zaobserwować formy zachowania innych członków grupy w określonych sytuacjach życiowych. Prowadzący grupę trener proponuje zadania dające uczestnikom szansę na przeżycie kształcących doświadczeń emocjonalnych.
Odmianą grup treningowych są tzw. grupy robocze, organizowane dla członków zespołu realizującego określone zadania. Grupy te są nastawione na doskonalenie sposobu porozumiewania się w zespole, dostarczenie bodźców aktywizujących do działań zmierzających do realizacji zadań stawianych przed zespołem.
Ważną formę działalności profilaktycznej w zakresie higieny psychicznej stanowi akcja oświatowa – odczyty, pogadanki, konsultacje.